آتش زیر خاکستر، خشم مهار نشده در رانندگی شهری  

شوشان / گزارش  : عبدالحمید گل افشان
شهرهای ایران، به‌ویژه کلان‌شهرهایی مانند تهران، اهواز و مشهد، صحنه نبرد روزمره رانندگانی است که فرمان خودروهایشان را همچون سپری در برابر هجوم بی‌امان ترافیک، آلودگی و فشارهای اقتصادی می‌فشارند.دراین میان،رانندگان تاکسی ومسافربرهای شخصی سربازان خط مقدم این نبرد هستند.
آنان نه‌تنها با خیابان‌های شلوغ، که با
خستگی مزمن، نگرانی‌های معیشتی و گاه رفتارهای توهین‌آمیز مسافران دست‌وپنجه نرم می‌کنند.

تحقیقات نشان می‌دهد بیش از ۷۰ درصد رانندگان تاکسی،خشم شدید حین رانندگی را تجربه می‌کنند،رقمی که ۲۰ درصد بیش از میانگین عمومی جامعه رانندگان است. این خشم، آتشی زیر خاکستر است که هرلحظه ممکن است شعله‌ور شود و پیامدهای جبران‌ناپذیری بیافریند.

چهارراه سلمان فارسی اهواز صف تاکسی ها آن قدر طولانی است که برخی رانندگان وسوسه می شوندازراه میان بر بروند.
مسافران را فریاد می زنند سوار خودرو راننده ای شوند که سریع به مقصد برسد،
درگیری شروع می شود، وقتی راننده تاکسی می بیند مسافربر شخصی بدون نوبت مسافر سوار کرده،فحش وناسزا می آید،کتک کاری می شود،پلیس می رسد امافردا همان صحنه تکرار می شود.

ریشه‌های خشم : 
از معیشت تا ترافیک فشارهای اقتصادی، ستون فقرات این بحران است. راننده‌ای که در مسیر پرترافیک چهارراه سلمان فارسی به فاز ۲ پاداد در اهواز حرکت می‌کندباچالش‌های چندوجهی روبه‌روست:
  
نبودپوشش بیمه‌ای مناسب و بازنشستگی، بسیاری را حتی در سنین بالا پشت فرمان نگه می‌دارد.
بیش از ۸۷ درصد رانندگان تاکسی نگرانی مداوم درباره آینده مالی خود دارند و بیمه، که باید کلید امنیت روانی آنان باشد، به موضوعی حاشیه‌ای تبدیل شده است.

هزینه‌های سنگین تعمیرات خودرو، بلای جان این قشر است. 
قطعات یدکی گران و کاهش کیفیت آنها، بخش عمده‌ای از درآمد رانندگان را بلعیده است. 
علی سعدی راننده تاکسی  مسیر فلکه ساعت به کیانپارس برای خبرنگارما تعریف می‌کند: «ماهی یک بار باید به تعمیرگاه مراجعه کنم و هزینه هر بار تعمیر، معادل درآمد سه روز کار مداوم است».  
معضل همیشگی کمبود پول خرد، جرقه‌ای برای درگیری‌های روزمره است.
مسافری که در مسیر چهارراه آبادان به کوت عبدالله با اسکناس‌های درشت پول کرایه را می‌پردازد و توقع دارد راننده حتماً پول خرد داشته باشد،صحنه‌ای آشنا برای بسیاری است .  

عوامل روان‌شناختی نیز سهم بزرگی در این آتش زیرخاکستر دارند: 

انزوای اجتماعی، همزاد همیشگی رانندگان حرفه‌ای است. مطالعه‌ای نشان می‌دهد رانندگانی که بیش از ۱۰ ساعت در روز کار می‌کنند،۴ برابر بیشتر از دیگران احساس تنهایی می‌کنند.
کم‌خوابی مزمن، آستانه تحمل را تا حد خطرناکی پایین می‌آورد. میانگین خواب رانندگان تاکسی کمتر از ۶ ساعت است و این کمبود، ارتباط مستقیمی با افزایش خطاهای شناختی و کاهش تمرکز دارد .  

محیط شهری، حلقه نهایی این زنجیره معیوب است. راننده مسیر چهارراه سلمان فارسی به گلستان، هرروز باید از مهلکه‌ای از خودروهای شخصی، موتورسیکلت‌های بی‌قاعده و عابران بی‌توجه عبور کند.

آلودگی صوتی، سیستم عصبی را در وضعیت آماده‌باش دائمی نگه می‌دارد.

تحقیقات نشان می‌دهد ۸۵ درصد رانندگان، ترافیک را محرک اصلی خشم خود معرفی می‌کنند .  

پیامدها :
از تصادف تا فروپاشی روانی خشم کنترل‌نشده، تنها به یک واکنش آنی ختم نمی‌شود. این آتش زیرخاکستر، هم فرد و هم جامعه را می‌سوزاند:  
تصادفات مرگبار، یکی از تراژیک‌ترین پیامدهاست. در کره‌جنوبی، تنها در سال ۲۰۲۲ بیش از ۱۲ هزار تصادف مرتبط با تاکسی‌ها ثبت شده که ۱۱۰ مورد آن به مرگ منجر شده است.

تحلیل این حوادث نشان می‌دهد «عدم رعایت فاصله ایمنی» و «سرعت غیرمجاز» در شرایط عصبانیت، عوامل اصلی بوده‌اند.

آسیب‌های روانی، زخمی عمیق‌تروماندگارتر است. شیوع افسردگی در رانندگان تاکسی بین ۱۴ تا ۶۰ درصد و اضطراب تا ۴۷ درصد گزارش شده است.
این اعداد در مقایسه با جمعیت عمومی، هشداردهنده است. 
محمد سرافراز راننده مسیر فلکه ساعت به کیانپارس می‌گوید: *«بعضی شب‌ها آن‌قدر خسته و عصبی به خانه برمی‌گردم که حتی توان حرف زدن با خانواده را ندارم»*.

راهکارها : 
از مهارت‌های فردی تا مسئولیت اجتماعی  
فرد می‌تواند نخستین سنگر دفاعی باشد: 
 
روش‌های فوری کنترل خشم مانند «تکنیک استار» (ایست، پرسش، کاهش، پاداش) در لحظه اوج تنش کارساز است.

علی سواری راننده‌ مسافربر شخصی که در ترافیک سنگین چهارراه آبادان به کوت عبدالله گرفتار شده، با یک ثانیه سکوت و تنفس عمیق (۴ ثانیه دم، ۷ ثانیه حبس، ۸ ثانیه بازدم) می‌تواند از انفجار خشم جلوگیری کند.
مدیریت خواب و فعالیت بدنی، پایه‌های سلامت روان است. حتی ۲۰ دقیقه پیاده‌روی پس از شیفت کاری، تولید اندورفین را افزایش می‌دهد و بار استرس را کم می‌کند.

سازمان‌های حمل‌ونقل باید مسئولیت خود را بپذیرند:  
برنامه‌های آموزشی روان‌شناختی سرمایه‌گذاری ضروری است.

مطالعات روی رانندگان اتوبوس تهران نشان داده، آموزش مهارت‌هایی مانند مدیریت خشم و ارتباط مؤثر، به‌طور معناداری پرخاشگری را کاهش و انعطاف‌پذیری شناختی را افزایش می‌دهد.
ایجاد شبکه‌های حمایتی میان رانندگان، فضایی برای تخلیه هیجانات فراهم می‌کند.
گروه‌های همتایی که به‌طور منظم درباره چالش‌ها گفت‌وگو می‌کنند، نقش کلیدی در کاهش احساس انزوا دارند .  

سازمان های متولی باید زیرساخت‌ها را اصلاح کنند: 
اجرای سیستم‌های پرداخت الکترونیک، تنش‌های نقدی را کاهش می‌دهد. طرح کیف پول الکترونیک که سال‌هاست در نردبان بوروکراسی مانده، باید هرچه سریع‌تر اجرایی شود .  
پایش سلامت روان رانندگان در پایانه‌های اصلی، مداخله به‌موقع را ممکن می‌سازد. کلینیک‌های سیاری که خدمات مشاوره ارائه می‌دهند، می‌توانند از بحران‌های روانی پیشگیری کنند .  

به اعتقاد نگارنده خشم رانندگان تاکسی و مسافربرهای شخصی، تنها یک واکنش فردی نیست، آیینه‌ای است که شکاف‌های ساختاری جامعه را بازمی‌تاباند: 
فشار معیشت، نبود حمایت‌های اجتماعی و شهری که برمبنای نیاز انسان‌ها طراحی نشده است.
کنترل این خشم با همکاری  فرد، سازمان‌های حمل‌ونقل وشهرداری وسازمان تاکسیرانی قابل برطرف شدن است.

همچنین خشم رانندگان ریشه درتنگناهای بی پایان دارد،درگرمایی که مغز را آب می کند،درترافیکی که اعصاب رابهم می ریزد،
درفشاری که نفس رابند می آورد اماراه برون رفت وجوددارد.
هم راننده مسافربر شخصی که هنگام خشم پنجره را باز می کند،هم شهروندان که بالبخند وپرداخت به موقع کرایه زخم‌ها را التیام می دهند.
اهواز می تواند آسمان آبی را دوباره ببینداگرهمه دست به دست دهند وطرحی نو دراندازند.